Emi & Koninos: Ελληνικές Παροιμίες #13

Όνειρα

Ο φτωχός με τ’ όνειρό του χαίρεται το ριζικό του.

Ανάγκη

Ο καλός ο φίλος στην ανάγκη φαίνεται.
Στην αναβροχιά, καλό είν’ και το χαλάζι.
Το ράσο θέλει καλοπέραση κι η πουτανιά φτιασίδι.
Η κότα όταν έρθει το αβγό στον κώλο της ψάχνει για φωλιά.
Χωρίς αέρα το πουλί, χωρίς νερό το ψάρι, χωρίς αγάπη δε βαστούν κόρη και παλικάρι.

Συμφέρον

Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει.
Ο παπάς βλογάει πρώτα τα δικά του γένια.
Όλου του βλάχου το τυρί τυρόπιτα να γίνει.
Όλοι κοιτάζουν τον καβγά και η γριά το μέλι.
Τον αδερφό σου αγάπαγε κι όχι το μερτικό του.
Από πίτα που δεν τρως, τι σε νοιάζει κι αν καεί.
Ανύπαντρος προξενητής, για πάρτη του γυρεύει.
Καλόγερος βαρβάτος, κοιτάει σα μαύρος γάτος.
Δεν μιλεί η κυράτσα νύφη, έχει κόκαλο και γλείφει.
Διψάει η αυλή του για νερό κι αυτός αλλού ποτίζει.
Όλοι μιλούν για τ’ άρματα κι ο Γιάννης για την πίτα.
Δεν σε ερωτούν τι έφαγες, μόν’ σε ρωτούν τι έφερες.
Είναι πολλοί μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια.
Τι σε νοιάζει για αέρα που δεν μπαίνει στα πανιά σου;
Ψωμί μη λείψει σπίτι μας και φούρνος να μη καπνίσει.
Δεν έγινα παπάς ν’ αγιάσω, έγινα παπάς για να περάσω.
Παρά να τα πάρει άλλος, κάλλιο εγώ που ‘μαι κουμπάρος.

Σχεδιασμός

Λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο.
Όποιος τα ύστερα μετρά, ποτέ του δε σκοντάφτει.
Άλλα μετράει ο άνθρωπος κι άλλα ο Θεός του βγάζει.

Κίνητρα

Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν.

Φιλοδοξία

Χέσε μέσα Πολυχρόνη που δε γίναμε ευζώνοι.
Κάλλιο ένα χρόνο κόκορας παρά σαράντα κότα.

Ελπίδα

Καλομελέτα κι έρχεται.
Ποιος στραβός δε θέλει το φως του;
Και τούτος ο ανήφορος κατήφορο θα φέρει.
Θα γυρίσει ο τροχός, θα χορτάσει κι ο φτωχός.
Όποιος βόσκεται μ’ ελπίδας, αποθαίνει και της πείνας.

Όρια

Ένας φράχτης στην αυλή τη φιλία με το γείτονα κρατεί.
Όταν φτάσει ο κόμπος στο χτένι, ή ο κόμπος θα κοπεί ή το χτένι θα σπάσει.

Επιθυμίες

Ο λωλός λουλούδια θέλει.
Άντρα θέλω, τώρα τον εθέλω.
Μάτια λαίμαργα, ψυχή χαμένη.
Ψωμί δεν έχουμε, τυρί ζητάμε.
Πάσα μια γυναίκα θέλει πέντε-δέκα.
Η γριά το μεσοχείμωνο θυμήθηκε πεπόνι.
Γριάς το μεσοχείμωνο αγγούρι της θυμήθη.
Η γριά το μισοχείμωνο ξυλάγγουρο γυρεύει.
Αδύνατον ένι πεινών μη μνημονεύειν άρτου.
Το φαΐ και το χέσιμο ώσπου ν’ αρχίσουν θέλει.
Χήρας κώλος που πονάει, άλλα πράματα ζητάει.
Άνθρωπος ο πολυβούλης και Θεός ο κοψοβούλης.
Θέλω την κι ας είναι χήρα και φτωχή και κακομοίρα.
Ήθελες κι εσύ κυρά μου, ήθελα κι εγώ ο καημένος.
Άντρα θέλω κάθε βράδυ κι ας κοιμάμαι στο σκοτάδι.
Σαν θέλει η νύφη κι ο γαμπρός, τύφλα να ‘χει ο πεθερός.
Άλλοι τα γένια πεθυμούν, κι άλλοι που τα 'χουνε τα φτυούν.
Άλλος το ‘χει και το κατουρεί κι άλλος δεν το ‘χει και το λαχταρεί.

Ολιγάρκεια

Μάζευε κι ας είναι ρώγες.
Έκανε το σκατό του παξιμάδι.
Του γαϊδάρου η προκοπή, άχερα μες το παχνί.
Αυτός που δε ζητά πολλά τα έχει όλα τα καλά.

Επιλογές

Ή οκτώ λογιώ φαγί ή σαρδέλα μοναχή.
Άφησε το γάμο και πάει για πουρνάρια.
Ή ρούφα ή φύσα, και τα δυο δε γίνονται.
Διάλεξε, ξεδιάλεξε, στην κοπριά κατάντησε.
Διαλέοντας, διαλέοντας, πήρε τα αποζούμια.
Το γαμπρό και το πεπόνι όποιος τα διαλέει λαθώνει.
Χίλιες νύφες του γαμπρού και χίλιοι γαμπροί της νύφης.
Ψάρι μπαρμπούνι διάλεγε και γάιδαρο καμπούρη, γυναίκα ψηλοκάβαλη και χοίρο μακρυμούρη.

Εναλλακτικές λύσεις

Το καλό το παλικάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι.
Καβαλικεύω γάιδαρο ώσπου να βρω ένα άτι.
Tο ένα μάτι στο γιαχνί και τ’ άλλο στο πιλάφι.
Θέλεις θέρισε και δέσε, θέλεις δέσε και κουβάλα.
Μάθε τέχνη κι άσ’ τηνε κι άμα πεινάσεις πιάσ’ τηνε.
Έχει κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια.
Το μοναστήρι να ‘ναι καλά, και από καλογήρους, χίλιους.
Όπου έχει δυο αγαπητικιές χαρά έχει μεγάλη, γιατί όταν μαλώνει με τη μια, κινάει και πάει στην άλλη.

Ποιότητα

Το καλό πράγμα αργεί να γίνει.
Τα καρύδια τα καλά, λίγα είναι κι ακριβά.
Το καλό το άλογο στ’ αχούρι το πουλάνε.
Ο καλός ο γεωργός κάνει το καλό χωράφι.
Αν αρτυθείς να είν’ αρνί, αν κλέψεις ναν’ χρυσάφι κι αν αγαπήσεις και καμιά, να τη ζηλεύει η γειτονιά.

Σιγουριά

Πάω αργά γιατί βιάζομαι.
Στο τέλος ξυρίζουν το γαμπρό.
Τήραζε ούγια κι αγόραζε πανί.
Βλέπε μόστρα κι αγόραζε πανί.
Τούρκο φίλευε και κώλο φύλαγε.
Μην αγοράζεις γουρούνι στο σακί.
Δάνειζε αλεύρι σ’ όποιον έχει στάρι.
Χαρτιά γραμμένα, στόματα βουλωμένα.
Μικρό καράβι παίναγε, μεγάλο καβαλίκα.
Κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε.
Κεραμίδια που δε στάζουνε, μη τα σκαλίζεις.
Τάξε στην Παναγιά κερί, του διάβολου λιβάνι.
Όποιος καεί με το χυλό, φυσάει και το γιαούρτι.
Κάλλιο ένα και στο χέρι, παρά χίλια και καρτέρει.
Άναψε τ' αγίου δυο κεριά και του δαιμόνου πέντε.
Παίναε τη θάλασσα, αλλά να περπατείς στην ξέρα.
Παπούτσι από τον τόπο σου κι ας είναι μπαλωμένο.
Αν του τη δώσεις του φιδιού, δώσ’ τη του στο κεφάλι.
Όπου βλέπεις μάσα κάτσε κι όπου βλέπεις ξύλο τρέχα.
Αλάργα από πλώρη καραβιού και μουλαριού τον κώλο.
Φυλάξου απ’ την ώρα την κακιά να ζήσεις χίλια χρόνια.
Κάτσε κότα μου στ’ αυγά σου για να βγούνε τα πουλιά σου.
Αν δε λαλήσουν τα όργανα, κι αν δε σφαχτεί ο τράγος, απίστευτο μου φαίνεται να ‘ναι δικός μου ο γάμος.
Μην κάνεις μη σου κάνουνε, μην πεις να μη σου πούνε, σε ξένη πόρτα μη χτυπάς, γιατί τη δική σου σπούνε.

Υποσχέσεις

Άπιαστα πουλιά, χίλια στον παρά.
Πίστευσε λαγό και κάλεσε κουμπάρο.
Αλαργινός ο κήπος, δωριανά τα λάχανα.
Ψάρια στο γιαλό, όσα θέλεις σου πουλώ.
Όρκος του Ρωμιού, πόρδος του γουρνιού.
Μην τάξεις σ’ άγιο κερί και σε παιδί κουλούρι.
Ο Μανώλης, με τα λόγια, χτίζει ανώγια και κατώγια.
Αλλιώς μας τα ‘λεγες παπά, πριν σε χειροτονήσουν.
Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα και μικρό καλάθι.
Τι το λες και δεν το κάνεις, την υπόληψή σου χάνεις.
Του γιου σου τάξε ψέματα και του γαμπρού σου αλήθεια.
Τα βόδια τα δένουν απ’ τα κέρατα, τον άνθρωπο απ’ το λόγο του.

Εμμονή

Ο νους του πουλιού στο κεχρί.
Ίδιο πρόσωπο έρχεται, ίδιο μαντάτο φέρνει.
Όλοι κοιτάζουν τον καβγά και η γριά το μέλι.
Ένα το ‘χει η Μαριορή, το στεγνώνει το φορεί.
Άμα το ‘χει η κούτρα σου να κατεβάζει ψείρες...
Το γύφτο κάναν βασιλιά κι αυτός γύρευε ρείκια.
Δώδεκα Απόστολοι, ο καθένας με τον πόνο του.
Το λύκο τον κουρεύανε, πούθε παν’ τα πρόβατα.
Όλοι κλαίν’ τον πόνο τους κι ο μυλωνάς τ’ αυλάκι.
Οι βιολιτζήδες άλλαξαν, μα ο χαβάς έμεινε ο ίδιος.
Το πολύ το «Κύριε ελέησον» το βαριέται κι ο παπάς.
Σ' έναν δίνουν και δεν παίρνει, άλλον δέρνουν και δε φεύγει.
Γιάννη είχα, Γιάννη έχω, κι αν ποτέ μου θα χηρέψω, πάλι Γιάννη θα γυρέψω.

Προτιμήσεις

Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα.
Ο γεωργός θέλει βροχή κι ο κεραμάς την ξέρα.
Κάλλιο χήρα κακομοίρα, παρά κακοπαντρεμένη.
Κάλλιο μάνα του φονιά, παρά του σκοτωμένου.
Χαίρεται ο πεύκος τις δροσιές κι ο έλατος τα χιόνια.
Δώκαν του χωριάτη αυγό και το ‘θελε και ρουφηχτό.
Το αρεσούμενο του ανθρώπου, το καλύτερο του κόσμου.
Το γουρούνι το κράζουν για μαχτό και κείνο πάει για σκατό.
Άλλος θέλει τον παπά, άλλος την παπαδιά κι άλλος την παπαδοπούλα.
Άλλος τη θέλει όμορφη, άλλος τη θέλει να ‘χει, και άλλος κλείνει τα μάτια του και παίρνει, όποια του λάχει.

Προσαρμογή

Εμείς οι βλάχοι, όπως λάχει.
Κατά τα σκατά και το φτυάρι.
Κατά το ζώο και το φόρτωμα.
Κατά τη λαχάνα και η καζάνα.
Δένδρο που λυγά, δε σπάζει.
Όποιος μπαίνει στο χορό, χορεύει.
Κατά που μου ψάλλεις, σου κανοναρχώ.
Ό,τι κάνει ο κόσμος, θα κάνει κι ο Κοσμάς.
Βόσκει ο γάιδαρος εκεί που θα τον δέσουν.
Άπλωνε τα πόδια σου κατά το πάπλωμά σου.
Κατά το πάπλωμα και των ποδιών το ξάπλωμα.
Κατά πώς είν’ οι καιροί, έτσι και ν’ αρμενίζεις.
Νύφη, όχι καθώς ήξευρες, αλλά καθώς ηύρες.
Όποιος αέρας κι αν φυσά, ο μύλος πάντα αλέθει.
Όταν σε γκρεμίσει τ’ άλογο, κατέβα τράβα το καπίστρι.

Ματαιότητα

Σήμερα είμαστε, αύριο δεν είμαστε.
Γεννιέται ο άνθρωπος για να πεθάνει.
Τι να πεθάνεις χωροφύλακας, τι να πεθάνεις ‘νωματάρχης.
Ένα καντήλι, ένας σταυρός και τέσσερα σταλίκια
είναι του ανθρώπου η ζωή κι όλα τα μερακλίκια.

Ματαιοπονία

Ψάχνει ψύλλους στ’ άχυρα.
Τρέχα γύρευε και Νικολό καρτέρει.
Άρμεγε λαγούς και κούρευε χελώνες.
Όποιος αέρα κυνηγά, αέρας τονε παίρνει.
Στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα.
Το δέντρο όταν ξεραθεί, το νερό δεν ωφελεί.
Στραβός βελόνι εγύρευε μέσα στην αχυρώνα.
Μια γριά μονοδοντού άντρα γύρευε η πορδού.
Κουτσός στον κάμπο έτρεχε να πιάσει καβαλάρη.
Όποιος φτύνει κατά πάνω, φτύνει τα μούτρα του.
Όποιος θρέφει ξένο σκύλο, η χαρά μόνο του μένει.
Σαπουνίζοντας γουρούνι, χάνεις χρόνο και σαπούνι.
Τον αράπη κι αν τον πλένεις, το σαπούνι σου χαλάς.
Τον τρελό κι αν ορμηνεύεις, κρύο σίδερο δουλεύεις.
Γάιδαρος είναι γάιδαρος, ας εφορεί και σέλλα και η γριά κι αν ομορφίζεται δεν γίνεται κοπέλα.

Αμεταβλησία

Παλιά μου τέχνη κόσκινο.
Βεζίρης έγινες, άνθρωπος δεν έγινες.
Έλλαξεν η χήνα κι εφόρησεν πάλι εκείνα.
Ίδιο πρόσωπο έρχεται, ίδιο μαντάτο φέρνει.
Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου.
Άλλαξε ο Μανωλιός, έβαλε τα ρούχα του αλλιώς.
Του χοίρου το μαλλί δε γίνεται μετάξι.
Οι βιολιτζήδες άλλαξαν, μα ο χαβάς έμεινε ο ίδιος.
Όλα τα πουλιά πάνε κι έρχονται, και ο σπουργίτης αναμένει.
Η κουρούνα όπου κι αν πάει, τον κώλο της μαζί τον κουβαλάει.
Λάχανα στη μάνα μου, λάχανα στον άντρα μου, κάλλιο ήταν στη μάνα μου.
Ο λύκος κι αν εγέρασε κι άσπρισε το μαλλί του, ούτε τη γνώμη άλλαξε ούτε την κεφαλή του.