Emi & Koninos: Ελληνικές Παροιμίες #6

Αξιολόγηση

Δες μάνα και πάρε κόρη.
Χώρια τα στέρφα από τα γαλάρια.
Άλλος έχει τ’ όνομα κι άλλος τη χάρη.
Το δένδρο από τον καρπό γνωρίζεται.
Του γεωργού η δουλειά στ’ αλώνι φαίνεται.
Άντρας ο καλύτερος τσάχειλας και μύταρος.

Αξία & Ικανότητα

Κατά το νιο και τ’ άρματα.
Ο καλός ο μύλος όλα τ’ αλέθει.
Αν δε φας θεριό, δε θεριεύεις.
Η καμήλα από τ’ αυτί δεν κουτσαίνει.
Η καλή νέστρα και με το κουτάλι γνέθει.
Ο καλός ο γεωργός κάνει το καλό χωράφι.
Βασιλικός κι αν μαραθεί, τη μυρωδιά την έχει.
Της καλής προβατίνας της κρεμάνε το τροκάνι.
Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται.
Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.
Μάστορης είναι και της κατσίκας ο κώλος [που κάνει την κοπριά της κομπολόι].
Μη με κοιτάς στο γύρισμα, γυρίζω παλικάρι. Να με κοιτάς στο λιόκρισμα που σπάω το λιθάρι.

Ευφυΐα

Δεν πίν’ η κατσούλα ξίδι.
Το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται.
Εσύ που ξέρεις τα πολλά κι ο νους σου κατεβάζει, χίλια καντάρια σίδερο, πόσες βελόνες βγάζει;

Σοφία

Κάνε με σοφό, να σε κάνω πλούσιο.

Θέληση & Δύναμη

Ο επιμένων νικά.
Την πέτρα στύβει και την τρίχα σχίζει.
Όταν η θέληση είναι σταθερή, το πόδι είναι ελαφρύ.

Αυτονομία

Μονάχος χόρευε κι όσο θέλεις πήδα.
Μονάχος δούλευε, ποτέ δεν θ’ αποστάσεις.
Όποιος ξενοκαβαλικεύει, γρήγορα και ξεπεζεύει.
Όταν είσαι μοναχός σου, παίδευε τον κώλαρό σου.
Μικρό - μικρό τ’ αλώνι σου, μα είν’ κατάδικό σου.
Όποιος πηδάει μονάχος του, κανένας δεν τον φτάνει.
Όποιο πρόβατο φεύγει απ’ το μαντρί το τρώει ο λύκος.
Ο λύκος έχει το σβέρκο χοντρό γιατί κάνει μόνος τις δουλειές του.
Αν δεν έχεις νύχια να ξυστείς, μην περιμένεις να σε ξύσει κανένας άλλος.

Ηρωισμός

Κάλλιο σφαγάρι παρά ψοφίμι.
Όπου πεθαίνουνε πολλοί, θάνατο δε φοβάσαι.

Αυτογνωσία

Η μαϊμού είδε τον κώλο της και τρόμαξε.
Η καμήλα την καμπούρα της δεν την βλέπει.

Τιμιότητα

Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται.

Καλοσύνη

Χίλιοι καλοί χωράνε.
Ο καλός καλό δεν έχει.
Όπου Γιάννης και μάλαμα.
Κάμε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό.
Όλα στον κόσμο χάνονται και μέν’ η καλοσύνη.
Η μεγάλη καλοσύνη είναι και μπουνταλοσύνη.

Υπευθυνότητα

Όποιος έχει αμπέλι, ας βρει δραγάτη.
Το κάθε αρνί κρέμεται από το κλιτσί του.
Η θάλασσα είναι γαλανή μα ο αγέρας τη μαυρίζει.
Εγώ βαφτίζω και μυρώνω, άρα ζήσει άρα δε ζήσει.

Μετριοφροσύνη

Καλογνωμιά και ομορφιά θέλουν ταπεινοσύνη.
Όσο είσαι, Γιάννη, φαίνου και λιγάκι παρακάτω.

Γενναιοδωρία

Ας γυρίζει ο μύλος, κι ας τρώει ο χοίρος.
Το ξένο βιό ο καλόγερος για την ψυχή του δίνει.
Ο λόγος σου με χόρτασε και τα ψωμί σου φά’ το.
Ο σπόρος κι ο παράς, αν δεν σκορπιστούν δεν αυγαταίνουν.

Οίκτος & Έλεος

Μη λυπηθείς αμάθητο γιατί θα καλομάθει. Λυπήσου καλομάθητο όταν θα κακοπάθει.

Ευγνωμοσύνη

Χάρισμα χωρίς χάρη δε γίνεται.
Η χάρη θέλει αντίχαρη και πάλι χάρη είναι.
Πίνει η κότα το νερό, μα κοιτάει και το Θεό.
Έφαγες το κουλούρι σου, κάτω τη μούρη σου.
Άγιος που δε θαυματουργεί, μηδέ δοξολογιέται.
Ό,τι έκανες γειτόνισσα εις το δικό μου γάμο, να μ’ αξιώσει ο Θεός διπλά να σου τα κάμω.

Προνοητικότητα

Έχουσιν γνώσιν οι φύλακες.
Φύλαγε τα ρούχα σου να έχεις τα μισά.
Του άγιου άναβε ένα κερί και του διαβόλου δέκα.
Δείρ’ τονε για τ’ αβγό, να μην σου πάρ’ την κότα.
Το Μάρτη ξύλα φύλαγε μην κάψεις τα παλούκια.
Μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλη κουβέντα μην πεις.
Μήτε στη μέση χωραφιού, μήτε στην άκρη τραπεζιού.
Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν.
Άμα αστράφτει και βροντά, δέσε την βάρκα του ψαρά.
Όταν έπινες με τη μουρχούτα, ας τα συλλογιόσουν τούτα.
Την υπογραφή σου και το κάτω το κεφάλι σου να προσέχεις που τα βάζεις.
Η αρκούδα το κόκαλο το μετράει πρώτα στον πισινό της κι ύστερα το τρώει.

Υπομονή

Αγάλι-αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι.
Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι.
Μάραθο το μάραθο γεμίζ’ η γριά τον κάλαθο.
Αν είσαι και παπάς, με την αράδα σου θα πας.
Κάτσε κόρη ανύπαντρη, να κάμω γιο να πάρεις.
Όπου αγάλι-αγάλι περπατεί, μακριά μπορεί να πάει.
Σταλαματιά, σταλαματιά, γεμίζει η στάμνα η πλατιά.
Σταλαματιά, σταλαματιά, τρώγεται η πέτρα η πλατιά.
Κάτσε κότα μου στ’ αυγά σου για να βγούνε τα πουλιά σου.

Πειθαρχία & Υπακοή

Όπως μου βαράνε χορεύω.
Βασιλική διαταγή και τα σκυλιά δεμένα.
Νύφη, όχι καθώς ήξευρες, αλλά καθώς ηύρες.
Ο παπάς κι η καμουλίκα όταν σου μιλούν αγροίκα.
Η προσταγή σου φιρμάνι κι ο κώλος σου ντουμάνι.

Αδράνεια & Τεμπελιά

Πέσε πίτα να σε φάω.
Ακαμασιά, σπιτιού ξεθεμελιώστρα.
Επήγες για μαμή και κάθισες λεχώνα.
Όποιος δεν εργάζεται, περιεργάζεται.
Τζάμπα δούλευε, τζάμπα μην κάθεσαι.
Ψάλε δεσπότη, με πονεί το δάχτυλο μου.
Η κυρά μας η καλή απ’ τον ύπνο στο φαγί.
Ακαμάτης και φαγάς, ή κλέφτης ή αφέντης.
Άξιος είναι στο φαΐ και γρήγορος στον ύπνο.
Όπου ρίξει άγκουρα πιάνει απάνω κάβουρα.
Τεμπέλης στα νιάτα, ζητιάνος στα γεράματα.
Με λούσιμο και χτένισμα αδράχτι δε γιομίζει.
Αξιώθηκεν η νύφη μας το Σάββατο το βράδυ.
Όπου ρίξει παλαμάρι, κάνει μήνες να σαλπάρει.
Ακαμάτης και φαγάς: ψάλτης, διάκος ή παπάς.
Ο τεμπέλης κι ο φαγάς, ή χωροφύλακας ή παπάς.
Ο ύπνος θρέφει τα μωρά κι ο ήλιος τα μοσχάρια.
Του ακαμάτη το τσουκάλι ο Θεός το μαγειρεύει.
Όποιος πλουταίνει με το νου, γλήγορα φτωχαίνει.
Ο ύπνος θρέφει μάγουλα και ξεγυμνώνει κώλους.
Δουλειά δεν είχε ο διάολος κι έδερνε τα παιδιά του.
Στου τεμπέλη το τσαντίρι έχει ο διάολος εργαστήρι.
Με το στόμα μπάρα-μπάρα, με τα χέρια κουλαμάρα.
Άντρα μου ‘ρθε αξιάδα, φερ’ τα γένια σου να γνέσω.
Γλυκός ο ύπνος το πρωί, γδυτός ο κώλος τη Λαμπρή.
Με το νου πλουταίν’ η κόρη, με τον ύπνο η ακαμάτρα.
Όποιος περπατεί μυρίζει κι όποιος κάθεται βρωμίζει.
Ώσπου να σηκώσει το ένα πόδι του, βρωμάει το άλλο.
Είναι γλήγορος εις το χουλιάρι κι αργός εις τη δουλειά.
Άδουλος, δουλειά δεν έχει, το βρακί του λύν’ και δένει.
Όποιος τ’ άστρα λογαριάζει, νηστικός πάντα πλαγιάζει.
Ο ακαμάτης δεν τρώει τα μύγδαλα για να μην τα σπάσει.
Όποιος διατάζει κι όποιος κλάνει ποτέ του δεν κουράζεται.
Όσο να σηκώσει το ένα πόδι του, παίρνει ο διάολος το άλλο.
Κάλλιο ένα καλό χουζούρι παρά της δουλειάς το νταβαντούρι.
Καλογέροι για δουλειά, ούτε κρίση ούτε λαλιά.
Καλογέροι για φαΐ, όλοι εδώ οι ορφανοί.